Pu Sam Cáp - “Tây Bắc đệ nhất động”
Quần thể danh làm thắng cảnh Pu Sam Cáp thuộc xã Nậm Lỏong thị xã Lai Châu gồm hệ thống hang động và những cánh rừng móc nguyên sinh bao quanh. Pu Sam Cáp theo tiếng Thái có nghĩa là “Núi Ba vỉa”. Địa danh này ngày càng được nhiều người biết đến không chỉ bởi thắng cảnh thiên nhiên hùng vĩ mà còn bởi những dấu tích gắn liền với sự hình thành và phát triển của vùng đất Phong Thổ, Tam Đường và ghi lại nhiều dấu ấn của các dân tộc Mông, Thái…
Dãy núi Pu Sam Cáp chạy dọc theo hướng Tây Bắc-Đông Nam là địa giới thiên nhiên giữa Thị xã Lai Châu, huyện Tam Đường và huyện Sìn Hồ. Đây là dãy núi đất và đá vôi, sườn núi thoai thoải từ 20-300 và dốc đứng, chia cắt về hướng Bắc. Chính kiến tạo địa chất này đã tạo nên ở sườn Bắc dãy núi hàng chục hang động, suối ngầm kéo dài từ xã Nùng Nàng qua xã Nậm Lỏong đến xã Lản Nhì Thàng.
Danh lam, thắng cảnh Pu Sam Cáp được mệnh danh là “Tây Bắc đệ nhất động” với 3 động chính: Thiên Môn, Thiên Đường và Thủy Tinh. Động
Thiên Môn với vòm hang cao, rộng, nền động rộng khoảng 6.000 m2. Giữa mùa hè oi bức bước vào trong du khách sẽ cảm nhận được sự mát lạnh tỏa ra từ đá và lời thì thầm khe khẽ của gió đại ngàn. Các cột nhũ thạch từ trên trần hang rủ xuống và từ dưới lòng đất đâm lên chập trùng như núi rừng Tây Bắc được thu nhỏ lại. Trong nền động có rất nhiều viên đá li ti óng ánh là kết tinh của những dòng nước chắt lọc từ đá qua hàng triệu năm và được ví như những con Dã Tràng se lên từ những hạt cát của thời gian.
Ra khỏi động Thiên Môn có con đường nhỏ dẫn tới động Thiên Đường, tên của động đã phần nào nói lên vẻ đẹp của nó. Không gian trong động tĩnh mịch, thâm nghiêm như lạc vào chốn thiền môn, cảm giác lắng đọng đến từng bước chân. Trí tưởng tượng của chúng ta sẽ được phát huy tối đa khi bắt gặp những khối nhũ được sắp đặt một cách tự nhiên đầy huyền bí. Ngay cửa động là một con sư tử đá sừng sững, oai nghiêm như một người bảo vệ trung thành. Đi tiếp xuống chúng ta sẽ thấy những đường cong uốn lượn dưới nền động như những thửa ruộng bậc thang mô phỏng nền nông nghiệp của đồng bào dân tộc vùng cao.
Đi sâu vào trong động du khách sẽ bắt gặp một không gian đa sắc với những nhũ đã rủ xuống như một giàn hoa với hình thù kỳ thú, huyền ảo và đủ màu sắc giữa lung linh sóng nước. Có cột nhũ đá như cột thủy tinh sừng sững, hoa văn tự nhiên nhưng rất tinh xảo như được chạm khắc bởi bàn tay điêu luyện của các nghệ nhân bậc thầy… Lại có những khối nhũ như được làm dở dang trong lò gốm với những vết men rạn sần sùi. Phía trên vòm động một cột nhũ đá rủ xuống như chiếc lọng và người dân quen gọi là “lọng thiên”. Nơi đây được ví như chốn “bồng lai tiên cảnh” trong lòng đất.
Cùng với hệ thống hang động khu danh thắng Pu Sam Cáp còn có hệ động, thực vật phong phú, đa dạng. Thảm thực vật tạo thành 2 tầng: tầng dưới (gồm mạy tèo, ô rô, các loại cây họ gai); tầng trên (gồm vàng kiêng, sấu, trai, nghiến) với nhiều sản vật quý hiếm, nhiều vị thuốc có giá trị. Động vật với hơn 200 loài chim. Tài nguyên rừng nơi đây đã góp phần điều hòa môi trường sinh thái và nuôi sống nhiều thế hệ cư dân sinh sống trên vùng đất này.
Hệ thống hang động Pu Sam Cáp là một minh chứng của tự nhiên về sự hình thành, kết cấu, về chấn động của tự nhiên đã tạo nên hàng loạt nhũ đá sống động với nhiều loại với màu sắc khác nhau và rất gần gũi với tâm linh con người. Trải qua hàng triệu năm tuổi di tích đã chứng kiến nhiều sự kiện, biến đổi lớn. Mỗi thời đại, mỗi biến cố của lịch sử đều để lại những dấu ấn riêng biệt và chứa đựng một kho tàng văn hóa khổng lồ.
